Okolica Dworu Zbożenna

Malowniczo położone miasto w południowej części województwa mazowieckiego o nietypowym i unikalnym układzie urbanistycznym. Przysucha posiada trzy rynki, polski, niemiecki i żydowski. W 1710 roku Antoni Czermiński, ówczesny właściciel ziemi przysuskiej, założył osadę przemysłową dla niemieckich rzemieślników, w której wytyczony został rynek. Po kilku latach w Przysusze powstała część handlowo usługowa zamieszkała przez społeczność żydowską. Wtedy też usytuowany został drugi rynek. W 1745 roku syn Jana Dembińskiego, nowego właściciela ziemi przysuskiej, ulokował dzielnicę polską, nazwaną Urszulinem, na cześć jego żony, a zarazem fundatorki kościoła w Przysusze. Wtedy też powstał rynek polski. Miasto stało się ważnym ośrodkiem przemysłu hutniczego i zbrojeniowego, niestety rozbudowa zakładów przemysłowych w Starachowicach i Ostrowcu spowodowała upadek miejscowego przemysłu. W 1869 po powstaniu styczniowym Przysucha straciła prawa miejskie, które odzyskała w roku 1957. W 1918 roku z inicjatywy Ludwika Skowyry w Przysusze powstała pierwsza w Polsce Średnia Szkoła Spółdzielcza.
Spacerując po mieście warto odwiedzić Muzeum Oskara Kolberga mieszczące się w dawnym Dworze Dembińskich, zobaczyć Kościół parafialny jak również Synagogę z końca XVII wieku. Podczas spaceru można odpocząć wraz z Kolbergiem. Z okazji Roku Kolbergowskiego na przysuskim rynku postawiony został pomnik – „Ławeczka z Kolbergiem”.

Położony jest w malowniczym parku zaprojektowanym i urządzonym w 1900 roku przez Teodora Chrząńskiego. Zbudowany został w drugiej połowie XIX wieku przez Juliusza Dembińskiego, następnie na początku XX wieku został rozbudowany. Dwór po bokach od strony wschodniej i zachodniej posiada dwudziestowieczne dobudówki. Od strony ogrodowej urządzono taras. Do 1945 roku Dwór znajdował się w posiadaniu rodziny Dembińskich. Przez krótki okres w Dworze mieszkała Loda Halama, która dla męża hrabiego Andrzeja Dembińskiego na krótki czas porzuciła pracę artystyczną a zaczęła prowadzić życie hrabiny.

Muzeum mieści się w dawnym Dworze Dembińskich. Gromadzi materiały dotyczące historii Przysuchy ale przede wszystkim zbiory dotyczące Oskara Kolberga, etnografa wywodzącego się Przysuchy. Muzeum organizuje wystawy czasowe, realizuje programy edukacji regionalnej i wiedzy o sztuce. Jest organizatorem ogólnopolskiej nagrody im Oskara Kolberga „ Za zasługi dla Kultury Ludowej”. Wystawy stałe to „Oskar Kolberg (1814-1890). Etnograf, folklorysta, kompozytor” jak również wystawa poświęcona dziejom Przysuchy w okresie XVIII - XX wieku, a także wiele wystaw czasowych.

Kościół św. Jana Nepomucena i św. Ignacego Loyoli. Zbudowany w latach 1780-86, ufundowany przez Urszulę Dembińską. Utrzymany w stylu klasycystycznym. Do Kościoła prowadzą schody u szczytu których znajdują się kolumny podtrzymujące attykę. Nad wejściem znaleźć możemy tablicę fundacyjną. Na uwagę zasługuje ciekawy ołtarz. Na ośmiu kolumnach pod kopułą wspiera się rotunda z attyką na szczycie której widnieje krzyż.

Synagoga w Przysusze, mieście które w XIX wieku stanowiło znany ośrodek Chasydyzmu, zaliczana była dawniej do najokazalszych żydowskich świątyń w centralnej Polsce. Podczas wojny zniszczona, a następnie przeznaczona na magazyn wapna i środków ochrony roślin. Obecnie trwają prace mające na celu rewitalizacje Synagogi. Mimo wielu zniszczeń zachował sie czytelny podział na przedsionek, salę kahalną oraz salę modlitw, a na piętrze tzw. babiniec. Zachowała się również bima otoczona balustradą i zwieńczona baldachimem. Na zewnątrz, we wnęce ściany południowej zobaczyć możemy tzw. kunę – narzędzie kar stosowane za drobne przestępstwa.

Na terenie Nadleśnictwa Przysucha znajduje się malownicze miejsce zwane Skałkami. Jest to 15 metrowa odsłonięta ściana zbudowana z piaskowca. Idealne miejsce na spacery, łatwe dojście drogą asfaltową lub ścieżką leśną „Rawicz”. Pod ścianą „Skałek” przygotowane zostały ławeczki i miejsca na ognisko. Droga na Skałki, a także liczne ścieżki leśne są idealne na spacery także z kijkami Nordic Walking, rowerowe przejażdżki jak również narty biegowe.

Ścieżka dydaktyczna przygotowana przez Nadleśnictwo Przysucha. Poruszając się jej szlakiem możemy zapoznać się z zagadnieniami związanymi z gospodarką leśną jak również historią regionu. Ścieżka poprowadzi nas do ciekawych miejsc takich jak Grodzka Góra, „Tajemnicze kamienie” – miejsce, które w VII wieku pełniło rolę pogańskiego sanktuarium solarnego jak również do dawnej Gajówki. Podczas wycieczki zobaczyć też możemy tzw. rudne doły – dawne szyby górnicze.

Na grzbiecie pasma garbu Gielniowskiego leży Krakowa Góra. Swą nazwę zawdzięcza ponoć Królowi Kazimierzowi Wielkiemu. Według miejscowego podania Król zgubił się podczas polowania w okolicznych lasach i gdy ujrzał widok rozciągający się z wniesienia na którym się znajdował, stwierdził, że jest równie piękny jak ten widziany z okien Wawelu. Od tej pory miejsce to nazywano Krakową górą. Widok z tego miejsca wart jest zobaczenia. Obecnie na górze znajduję się kamienna kapliczka z 1933 roku upamiętniająca zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Krakowa góra to również wspaniałe miejsce do obserwacji zjawiska tzw. cienia opadowego, czyli mniejszych opadów na zawietrznej stronie wzgórza.

Zalew na rzece Radomce znajduje się w malowniczym otoczeniu leśnego rezerwatu „Puszcza u źródeł Radomki”. Jego nazwa pochodzi od dawnej wioski, w której podczas powstania listopadowego i styczniowego wykuwane były topory i inna oręż dla powstańców. Na około 5 hektarowym zalewie znajdują się dwie wyspy, które można opłynąć kajakiem, łódką lub rowerem wodnym. Liczne boiska, place zabaw a także skatepark zapewnią wspaniały aktywny wypoczynek.

Muzeum Hutnictwa i Przemysłu Metalowego mieści się w budynkach zabytkowej huty żelaza. Obiekt wybudowany został w latach 1882 – 1892 przez Francuskie Towarzystwo Metalurgiczne. W muzeum zobaczyć możemy system wielkopiecowy opalany węglem drzewnym. Zachowane zostały między innymi: piec, wieża wyciągowa z napędem wodnym, dmuchawy leżące i prażarki rudy. System działał do 1940 roku i był ostatnim piecem hutniczym opalanym węglem drzewnym w Europie.
Oprócz zabytków związanych z hutą w muzeum możemy również obejrzeć ciekawą wystawę motoryzacyjną. Wśród eksponatów znajdziemy samochody i motocykle przedwojenne np. Citroen BL 11 czy Tatra 57 jak i powojenne między innymi Warszawa 223 czy prototyp Syreny z 1955 roku.
Stałą ekspozycję muzeum stanowią również maszyny do obróbki metali. Jest to unikalny w skali kraju zbiór frezarek, wiertarek i innych urządzeń pochodzących ze znakomitych polskich i zagranicznych firm. Jednym z ciekawszych eksponatów jest prostownica do luf karabinowych w końca XX wieku.

W oddalonej od Zbożenny o 10 km Wieniawie w kościele Św. Katarzyny, wzniesionym w około 1511 roku, znajduje się jeden z najcenniejszych zabytków regionu - renesansowy Poliptyk wieniawski z 1544 r. Autor nie jest znany, przypuszcza się jednak, że jest to dzieło Stanisława Stwosza, syna Wita Stwosza. Poliptyk przedstawia legendę św. Stanisława dotyczącą wydarzeń z 1079 roku, stworzoną przez Wincentego Kadłubka. Poliptyk składa się z pola środkowego ze sceną zabójstwa św. Stanisława, ruchomych skrzydeł z rzeźbionymi scenami z życia św. Stanisława w awersach, malowanymi rewersami ruchomych skrzydeł wewnętrznych oraz z nieruchomych skrzydeł zewnętrznych ze scenami Męki Pańskiej. Półokrągły szczyt ołtarza wyobraża Matkę Bożą, trzymającą na rękach Dziecię Jezus, przed którym ręce składa siedząca naprzeciw św. Anna. Spód tryptyku to pogrzeb św. Stanisława. Na uwagę zasługuje fakt, że Poliptyk wieniawski, mino swego znaczenia dla sztuki polskiej nadal towarzyszy wiernym w kaplicy, dla której został wykonany.

Najstarszy ośrodek kultu maryjnego w regionie radomskim. Jak podaje legenda kult powstał tu już w XII wieku, gdy przed obrazem Matki Bożej, Piotr Włostowic odzyskał cudownie wzrok i mowę. Obraz miał być jego darem po cudownym uzdrowieniu. Działo się to prawdopodobnie w 1148 roku. Faktem bezspornym jest odkrycie pod gotycką warstwą malowidła, obrazu romańskiego o niewielkich rozmiarach pochodzącego z pierwszej połowy XII wieku, będącego wizerunkiem Maryi. Świadectwa o cudownym obrazie odnajdujemy w kronikach XV i XVI wieku. Legendy i kult Matki Bożej z wizerunku XII wiecznego przeszły na zachowany do dziś obraz pochodzący z połowy XV wieku. W 1998 roku obraz został ukoronowany przez Prymasa Polski Józefa Glempa.